Biegunka
Zapada na nią wcześniej czy później większość turystów. Zazwyczaj nie można na to nic poradzić: jest to po prostu reakcja organizmu na zmiany wody, pożywienia i klimatu czyli tzw. „biegunka podróżników”, która trwa 1 -3 dni i ma łagodny przebieg. Dieta oparta na ryżu i uzupełnianiu płynów jest skuteczną kuracją.
O wiele bardziej niebezpieczne są inne schorzenia przewodu pokarmowego pochodzenia bakteryjnego (czerwonka bakteryjna, zatrucia pokarmowe) i pasożytniczego (robaki lub pierwotniaki). Do zakażenia dochodzi najczęściej wskutek nie przestrzegania higieny żywienia. Najczęstszym objawem jest biegunka. Określenie to oznacza występowanie licznych, obfitych, luźnych lub wodnistych stolców, którym mogą towarzyszyć bóle brzucha, wymioty lub gorączka. Oddawane stolce mogą mieć charakterystyczny wygląd wskazujący na rodzaj zakażenia:
– czerwonka bakteryjna (bakterie Shigella), obecność śluzu, treści ropnej, czasami krwi w stolcu,
– czerwonka pełzakowa (pełzak Entamoeba hystolytica, czyli popularna ameba), obecność dużej ilości śluzu i krwi,
– cholera (bakterie Vibrio), bardzo obfite, wodniste stolce, porównywalne do zupy ryżowej.
Pomocą w zwalczaniu biegunki jest odpowiednia dieta.
Największym niebezpieczeństwem biegunki jest bardzo szybka utrata wody i elektrolitów w ustroju co może spowodować poważne następstwa, a nawet śmierć. Dlatego należy zawsze podawać do picia dużą ilość płynów bogatych w elektrolity, np. słone zupy (sód), soki owocowe lub banany (potas) oraz produkty bogate w złożone węglowodany (chleb, ryż, ziemniaki). Może to być przegotowana woda z dodatkiem soli kuchennej lub płyny wieloelektrolitowe w oryginalnych opakowaniach, np. płyn Ringera. W aptece można kupić saszetki lub tabletki do rozpuszczania w wodzie i przygotowania płynów wieloelektrolitowych przeznaczonych do stosowania w czasie biegunki. Po dodaniu cukru ich smak jest lepszy. Leczenie polega na dostarczaniu doustnym płynów (jak wyżej) oraz podawanie 3 razy dziennie jednej tabletki Ventribexu przez następne 3 dni. W sumie nie należy przedłużać leczenia powyżej 7 dni. Leki zamienne z Ventribexem to Entereseptol, Lekosept, Memform. Ventribex jest antyseptykiem jelitowym działającym przeciwbakteryjnie, pełzakobójczo oraz przeciwpierwotniakowo, tzn. przyczynowo na drobnoustroje wywołujące chorobę. Przeciwskazany jest dla osób z nadczynnością tarczycy, alergią jodową, niewydolnością wątroby, nerek, mięśnia sercowego, gruźlicą, także u kobiet w ciąży.
Imodium (Loperamid)- 1 tabletka po każdym stolcu, maksymalnie 4 tabletki dziennie. Stosować do 3 dni. Imodium to doustny środek działający silnie i długotrwale antybiotykowo, poprzez hamowanie perystaltyki przewodu pokarmowego. Nie działa na drobnoustroje wywołujące chorobę, a jedynie usuwa główny objaw czyli biegunkę. Uzupełnia właściwe leczenie.
Skutecznym lekiem na biegunkę są antybiotyki, zwłaszcza gdy rozwolnieniu towarzyszą mdłości, wymioty, bóle głowy i żołądka, a także gorączka. Najczęściej przepisuje się Ampicylinę (dorośli 2 kapsułki 250 mg cztery razy dziennie, dzieci w wieku 8—12 lat połowę dawki dorosłego, a młodsze pół kapsułki cztery razy dziennie), ale nie powinno się jej zażywać, podobnie jak i innych antybiotyków, bez konsultacji z lekarzem. Jeżeli nasze leczenie nie pomaga lub biegunka ma ciężki przebieg, konieczna jest pomoc miejscowej służby zdrowia.
Uwaga: w czasie biegunki leki zażywane w związku z profilaktyką, np. przeciwmalarycznie czy antykoncepcyjne, wchłaniają się w ograniczonym stopniu, stąd też mogą nie spełniać swoich funkcji.
Lamblioza
Pasożyt wywołujący tę chorobę jelit żyje w brudnej wodzie. Objawami są skurcze i wzdęcia żołądka, mdłości, bardzo rzadki, silnie cuchnący kał i częste wiatry. Symptomy te pojawiają się czasem dopiero wiele tygodni po faktycznym zarażeniu. Zalecanym lekarstwem jest w tym wypadku atebryna i metronidazol. Antybiotyki są nieskuteczne.
Czerwonka
Zapada na nią niestety wielu turystów. Objawia się bolesnym parciem, gorączką, biegunką z kałem zawierającym krew i śluz. Niezbędna jest pomoc lekarza.
Istnieją dwie odmiany czerwonki. Najczęściej spotyka się czerwonkę bakteryjną (dezynteria) – silnie zakaźną, o krótkim przebiegu, dokuczliwą, ale rzadko uporczywą. Pojawia się nagle, powodując gorączkę, mdłości, skurcze i biegunkę, ponieważ jednak wywołują ją bakterie, można zastosować antybiotyki.
Znacznie trudniejsza do wyleczenia, często uporczywa i bardziej niebezpieczna jest czerwonka pełzakowa (ameba), wywoływana, jak sama nazwa wskazuje, przez pasożytnicze ameby. Choroba ta rozwija się powoli, nie ustępuje mimo przestrzegania ścisłej diety, a nie leczona prowadzi do trwałych uszkodzeń jelit. Zalecanym lekarstwem jest metronidazol, powinno się go jednak przyjmować tylko pod kontrolą lekarza.
Żółtaczka
Żółtaczka typu A (pokarmowa) bardzo często atakuje turystów podróżujących w rejonach, gdzie warunki sanitarne stoją na bardzo niskim poziomie. Środkiem zapobiegawczym jest przeciwciało gamma globulina uodparniająca organizm na 3-6 miesięcy, ale jej skuteczność bywa kwestionowana. Żółtaczka rozprzestrzenia się poprzez skażoną żywność i wodę. Objawami są: gorączka, dreszcze, bóle głowy, zmęczenie, uczucie słabości, bóle całego ciała, a później utrata apetytu, mdłości, wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, jasny kał oraz żółtawy kolor skóry i oczu. Chory powinien skontaktować się z lekarzem. Wszystko, co można poza tym zrobić, to dużo wypoczywać i pić oraz jeść tylko potrawy lekkostrawne, nie tłuste. Kurację należy kontynuować, nawet gdy nastąpi poprawa (po ok. 10 dniach). Nie stosować antybiotyków. Choremu na żółtaczkę przez sześć miesięcy nie wolno pić alkoholu, aby zaatakowana wątroba miała czas na regenerację.
Żółtaczką typu B, zwaną żółtaczką wszczepienną, można się zarazić poprzez kontakt z zainfekowaną krwią lub płynami ustrojowymi, np. w czasie stosunku seksualnego, transfuzji krwi, golenia, przekłuwania uszu lub tatuażu niewysterylizowanymi igłami. Objawy są podobne jak w przypadku żółtaczki typu A, tyle że znacznie bardziej uciążliwe, zaś choroba może prowadzić do nieod-wracalnego uszkodzenia wątroby. Symptomy pojawiają się 15-50 dni od zarażenia (zwykle po około 25 dniach). Na żółtaczkę typu B nie ma lekarstwa. W większości krajów, w tym również w Polsce, dostępna jest skuteczna szczepionka. W Polsce stosuje się Engerix: zastrzyki wykonuje się je dwukrotnie w odstępie co najmniej miesiąca i po raz trzeci po pięciu miesiącach.
Istnieją jeszcze inne odmiany (rzadko spotykane) żółtaczki: C – podobna do B, ale rzadziej spotykana, D – również podobna do B i występująca zawsze wraz z nią, oraz E – podobna z kolei do A i rozprzestrzeniająca się poprzez skażoną wodę i żywność. Wszystkie te trzy mniej znane odmiany można wykryć przy pomocy testów, które są jednak bardzo drogie. Nie należy zresztą wpadać w panikę: są to (jak na razie) choroby dość rzadkie i jako środek zapobiegawczy wystarczy postępować tak jak w przypadku odmian A i B.
Cholera
Ta niezwykle groźna choroba bardzo łatwo rozprzestrzenia się i zwykle wywołuje epidemie. Objawami są: dokuczliwa choć bezbolesna biegunka (kał ma niemal konsystencję wody), wymioty, szybki, płytki oddech, szybki, słaby puls, pomarszczona skóra, skurcze żołądka i poważne odwodnienie.
Cholery nie należy próbować leczyć na własną rękę – niezbędna jest niezwłoczna pomoc lekarza. Szczepienia uodparniają organizm na sześć miesięcy, a jeśli przyjmie się przed upływem tego okresu kolejny zastrzyk, odporność przedłuża się. Szczepionka nie jest w stu procentach skuteczna, ale jeśli tylko przestrzega się przy odżywianiu zasad higieny, nie powinno być problemów.
Polio
Jeszcze jedna choroba związana z brakiem odpowiednich warunków sanitarnych, występująca głównie w gorącym klimacie. Przeciwko polio istnieje doustna szczepionka w formie kropli przyjmowanych trzykrotnie w odstępie 4-8 tygodni. I w tym wypadku podstawowym środkiem zapobiegawczym jest zachowanie higieny przy jedzeniu.
Tyfus
Gorączka tyfusowa to niebezpieczna choroba atakująca najpierw jelita, a następnie rozprzestrzeniająca się na cały organizm. Można się nią zarazić spożywając skażoną żywność, wodę lub mleko. Objawia się przede wszystkim wysoką gorączką, a także pojawiającymi się po około tygodniu różowymi plamami na piersiach i brzuchu. Dwa zastrzyki w odstępie miesiąca uodparniają organizm na trzy lata. W przypadku zarażenia niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.